Review of Sunce sebe gleda (The Sun Watches Itself)

SOLARNI KRUG ISTINE

Već sa prvom zbirkom ("Krugovanje") Dejan Stojanović je kvalitativno značajno postulirao svoj poetički credo i simbolički kompleks tako da uz pomoć njega može uspešno da se prati obimno koncipirana celina, kontinuitet i preokupacije, drama pesničkog stvaranja u borbi za istinu i traženje smisaonosti kroz kreaciju u zbirci "Sunce sebe gleda." Kroz poetičku prizmu narečenih zbirki jasno se sagledava i poetsko "vjeruju" Dejana Stojanovića koje bi bilo najbliže Nastasijevićevoj misli da bi trebalo prožeti se poezijom, a ne samo dodirnuti je. Pesnik sa prvom zbirkom prihvata izazov, koji još bolje značenjski produbljuje u drugoj; odricanje od moderne koja je sama sebi svrha, opredeljujući se da pesničkim simbolima iskaže univerzalnu dramatičnost.

Pesnik, i kada je osećanje slobode u njemu jedna od osnovnih dominanti osećanja sveta, ne može se oteti utisku da je još samo jedna karika u lancu potvrđivanja i nastavljanja volje onih spodoba koje iz dubina nebića izlaze na svetlo dana, zauzimajući sebi svojstvena i primerena mesta u hipokriziji, oportunizmu i egocentričnom konformizmu naših dana. Otuda je u poeziji Dejana Stojanovića put ka suštini i istini poetički i smisleno lociran "s druge strane vida" ("Krugovanje") dok se formalno poigravanje smislom reči—koje na planu metafizičkog usložnjavanja povlači razgranato poigravanje značenjem—prepliće sa nepomućenom verom u pročišćujuću ulogu reči. Profetska uloga poezije u prizivanju i ovekovečavanju kataklizme totalitarnog sveta daruje ontološki pečat postojanja svemu; u rekombinacijama i specifičnim međuodnosima i višnjoj harmoniji između stvari iz fundusa očiglednosti. Osluškivanje pulsacija bića izjednačeno je sa osluškivanjem večnosti koja vaskrsava u poetskoj matrici saznanja o nepreglednosti i, u isto vreme, uniženosti bića u odnosu na apsolut, ciji je pečat jasno utisnut u svakodnevnu pojavnost. Samim tim kategorije vanljudskog počivaju u metaforama i slikama sveta koji se atomizira u supstancijalni praelement smisla; u prapočelo, odakle se ponovo vaspostavlja pod blagotvornim utiskom i oblikom pesme.

Poniranje u nemušte i tajinske zone bica, osetljivost i pažljivost u građenju lirskog subjekta, imaginativni spojevi prepuni duhovne osetljivosti, od velike većine pesama zbirke "Sunce sebe gleda" stvaraju univerzalne simbole poetski rafinovane imaginacije, fantazijskih obasjanja i pazljivo odabranih folklornih rudimenata pamćenja izniklih iz našeg tla. Jezički senzibil uvodi nova značenja u poznate relacije; svetlo i tama—oportuna simbolika sna, pretvaraju se u okolnosti stvaranja, tišina prerasta u dinamično stanje unutrašnje molitve, a istina, kroz potrage za njenim ontološkim parametrima—preispitivanjem nutrine, postaje samosvojno stanje izopštenih i jurodivih umova. Upravo takvo posedovanje istine, kao unutrašnjeg osećanja i kao istupa iz sebe, u poetskom ludensu Dejana Stojanovića povlači irinijske i sarkastične linije pevanja; asketskog izrugivanja svetu materije, hipokrizije i prosečnosti, suprotstavljanja istine jedinke (bića) "istini" mase (kolektivnog zla utemeljenog u ne-bicu). Pozicija čoveka samca jeste pozicija pesnika u odnosu na, do obezličenja multiplikovan, organon vaskolikog sveta.

Stišani tonovi gradacije simbola, stvaranje specifične hijerarhije, traženje sebe u drugima i drugih u sebi, elementarizuju u ovoj zbirci jedinstvo kruga kao alegorični pečat apsoluta i istraživanja beskonačnosti i konačnosti zemaljskih dana. Između reči i glasova, katalizatora duhovnog i uzvišenog, apsoluta i smisla postojanja, sugestivno i simbolički redukovanih stihova, do širokog narativnog zamaha, utkana je čitava ova zbirka. Ova poezija je sva u jeziku i sva od jezika. Put Nojeve barke jezika jeste njeno apsolutno znanje kojim plovi kroz žamor i bure nerazumevanja, neshvatanja i reči iz kojih je iscureo smisao kao pesak iz klepsidre sveta čije dane prepune iskušenja intenzivno proživljavamo.

-Petar V. Arbutina, 1999.